In de nacht van 26 april 1986, toen alle inwoners in Tsjernobyl en Pripyat lagen te slapen, vond de grootste nucleaire ramp plaats. Op 25 april werd er in kernreactor 4 een test uitgevoerd en was het de bedoeling dat deze overdag zou plaatsvinden. De test moest uitgesteld worden, omdat er een elektriciteitscentrale was uitgevallen. De werknemers moesten die dag nog wel de test gaan uitvoeren en dus werd het bij de avondploeg neergelegd. De avondploeg moest onvoorbereid beginnen aan de test of de generator bij het uitschakelen van de reactor genoeg vermogen gaf om de koelinstallatie te laten werken bij een stroomuitval. Door een fout, waaruit niet te herleiden is of het een bedieningsfout was of dat het in het systeem zat, werd het veiligheidssysteem volledig stilgelegd.

Wat is er precies gebeurd?
Tijdens het testen viel het warmtevermogen terug naar 30 megawatt, maar er was 600 megawatt nodig tijdens de test. Het warmtevermogen daalde dus erg snel en daardoor ontstond er in de reactor een grote hoeveelheid jodium en xenon. Xenon, ook wel neutronen gif genoemd, is een edelgas dat neutronen absorbeert waardoor de kernreactie vertraagd wordt. De operator zag dit gebeuren en haalde de regelstaven omhoog waardoor het warmtevermogen opeens steeg naar 200 megawatt maar dat was nog steeds niet genoeg voor de test. Toch werd de test doorgezet en werden de waterpompen ingeschakeld. De operatoren haalde 20 van de 26 veiligheidsstaven omhoog en sloten de stoom naar de turbines af. De reactor werd zo ontzettend heet vanbinnen waardoor het water ging koken en er stoombelletjes ontstonden. De reactor ging heviger werken en het vermogen nam alsmaar toe. Er moest een noodstop gemaakt worden want het werd te gevaarlijk. De knop van de noodstop zorgde ervoor dat alle regelstaven in de reactor zakken, maar het mechanisme bleef halverwege hangen. De test werd zo onvoldoende geremd waardoor het vermogen van de reactor zo hoog werd dat het een top bereikte van 30 gigawatt. Dat is omgerekend 30.000 megawatt en dus vijftig keer zoveel dan het aantal megawatt dat voor de test gebruikt mocht worden. Er ontstond er een gigantische explosie die de zware afsluitkap van de reactor door het dak van de centrale blies. Daarna volgde er een tweede explosie in de reactor met als gevolg dat er lucht in de reactor kon stromen. Hierdoor vloog de grafiet moderator in brand. In het kort uitgelegd: een grafiet moderator is een veel gebruikte stof in kernreactors. De stof zorgt ervoor dat vrijkomende neutronen bij een splijting van een atoomkern worden afgeremd. De eerste explosie had een hele rode gloed, maar de tweede explosie had een lichtblauwe gloed waarna er ook nog eens de bekende paddenstoelwolk ontstond.

Tijdens het smelten van de reactor doken drie vrijwilligers in een bad met radioactieve vloeistof om een pijpleiding te openen. De vrijwilligers overleefden het jammer genoeg niet, maar konden wel voorkomen dat de explosie nog groter zou zijn geweest.

De gevolgen
Rondom de kerncentrale ligt een klein stadje genaamd Tsjernobyl en vier kilometer verderop ligt Pripyat. Deze twee steden waren bedoeld voor gezinnen van de werknemers van Tsjernobyl. Pripyat was binnen 36 uur na de nucleaire ramp geëvacueerd, maar de wind nam radioactieve stoffen mee richting Wit-Rusland en verder de Oekraïne in. De hoogste vervuilingswaarden waren te vinden binnen dertig kilometer rondom Tsjernobyl en dit gebied werd ook onbewoonbaar verklaard. In totaal zijn er 76 dorpen en steden geëvacueerd. De onbewoonbare/verboden zone werd ook wel “Zone of Alienation” genoemd.

De precieze gevolgen van de ontploffingen voor de gezondheid is onmogelijk te voorspellen op lange termijn. Het is wel bekend dat rond de 1.800 kinderen, die in de zwaar vervuilde gebieden in Wit-Rusland, schildklierkanker hebben gekregen. Bewoners van Tsjernobyl en Pripyat die de ramp hebben overleefd, maar wel blootgesteld waren aan de straling, kregen in de meeste gevallen misvormde kinderen.

Door de ramp werd er in totaal 18.000 vierkante kilometer aan landbouwgrond vervuild door radioactieve straling. De halveringstijd van dertig jaar is nu voorbij, maar er is nog steeds radioactieve straling aanwezig. In Pripyat en Tsjernobyl leven nu vooral veel dieren, maar er groeien ook ontzettend mooie planten met gigantische vervuilde bessen, paddenstoelen, bomen, gras en hooi.

Hieronder heb ik een filmpje geplaatst waar je kunt zien hoe het 30 jaar na de ramp eruit ziet in zowel Pripyat als Tsjernobyl. Het filmpje is Nederlands gesproken en je kunt, als je op je scherm met je pijltje sleept, de camera draaien zodat je om je heen kijken.