Hoeveel talen spreken we in Nederland? Ik denk dat wij altijd hebben geleerd dat het er maar 2 zijn: Nederlands en Fries. Toch is dat niet juist. Het goede antwoord is namelijk acht! Naast het Nederlands en het Fries, wordt er in het koninkrijk ook Papiaments en Engels (op Bonaire, Sint-Eustasius en Saba), Nedersaksisch, Jiddisch en Sinti-Romanes en Limburgs gesproken. Dat laatste, daar gaat dit artikel over.

Het Limburgs bevat meerdere dialectenvarianten, waardoor er binnen een straal van 2 kilometer een heel ander taaltje gesproken lijkt te worden. Het wordt gesproken in Belgisch en Nederlands Limburg, in de provincie Luik maar ook aan de andere grens, in het Duitse Noordrijn-Westfalen. De taal kent ongeveer 2 miljoen sprekers, waarvan 750.000 in Nederlands Limburg.

Het Limburgs (ook wel Plat genoemd) wordt al jarenlang gesproken. Tot aan de 16e eeuw was er geen standaard taal in Nederland. Zo werd er Oudnederlands, Oudoostnederlands en Oudoostnederfrankisch gesproken. Aan het begin van de 16e eeuw werden er de eerste pogingen gedaan om het Standaardnederlands te maken, de taal die wij nu leren op school. De basis hiervoor was voornamelijk het Brabants, maar later kreeg het Hollands een grote invloed op het Standaardnederlands. Er is momenteel niet veel meer over van het Limburgse invloeden op het Nederlands.

Tegenwoordig worden de kinderen in Limburg vaak eerst Nederlands geleerd, waarna Limburgs kan volgen. Het Limburgs heeft een grote verschuiving meegemaakt aan het begin van deze eeuw, waardoor steeds mindere jongere mensen de taal spreken. Als beide ouders Limburgs spreken, is het tegenwoordig niet meer standaard dat het kind ook Limburgs spreekt. 

Het Limburgs kenmerkt zich voornamelijk door het verschil in toonhoogte. Woorden die hetzelfde worden geschreven, kunnen hierdoor anders uitgesproken worden. Neem bijvoorbeeld het woord bein, dat been betekent. Zowel het enkelvoud (been) als het meervoud (benen) wordt op deze manier geschreven, maar de uitspraak verschilt. Het enkelvoud wordt uitgesproken als bein met de ei van ei, terwijl het meervoud wordt uitgesproken op een hogere toonhoogte waardoor het meer klinkt als bein met een è. Verrassend genoeg zorgt deze eigenschap ervoor dat het wat weg lijkt te hebben van het Chinees, alhoewel het minder extreem is.

Vaak als mensen een taal leren, leren ze die te schrijven en te spreken. In het Limburgs gebeurt dit echter vaak niet. Er zijn maar weinig mensen die het Limburgs ook kunnen schrijven. Tegenwoordig probeert Vereniging Veldeke, die zorgt voor het in stand houden van het Limburgs, voor cursussen in het schrijven van het Limburgs. De stichting is vernoemd naar de persoon die het oudste Limburgs geschreven gedicht schreef: Hendrik van Veldeke in 1110.

Het Limburgs is in de media niet veel aanwezig. De kans is groot dat het alleen bekend is van Rowwen Hèze, een band die uitsluitend in het Limburgs zingt. Een ander bekend Limburgs gesproken lied is Bloasmuziek van Gé Reinders. Verder wordt op de Limburgse radiozender L1 voornamelijk Limburgs gesproken. Hetzelfde gebeurt op hun tv zender. Hemel op aarde is een film uit 2014 waarin uitsluitend Limburgs gesproken wordt. Verder is het Limburgs in de media vrijwel onzichtbaar.

Aangezien er in ongeveer iedere Limburgse plaats een ander Limburgs dialect is, is er geen overduidelijke onderverdeling te maken. Over het algemeen wordt gesproken over 8 verschillende groepen binnen de taal: Ripuarisch overgangsgebied, Oost-Limburgs, Centraal Limburgs, West-Limburgs, Truierlands, Getelands, Mich Kwartier en Kleverlands. Benieuwd naar de verschillen? Lees dan snel verder!

In het kaartje hiernaast is Nederlands Limburg te vinden. Deze is opgedeeld in zes verschillen delen, waar ieder een andere subgroep van dialect is. Er zijn grote verschillen hoorbaar in deze dialecten, maar ook de woorden verschillen van elkaar. Onderstaande zinnen komen van Wikipedia en beschrijft de verschillen van één en dezelfde zin in het Limburgs. De Nederlandse zin is "Ik praat thuis iedere dag Limburgs. Deze taal moeten we zien te behouden door haar overal in Limburg te gebruiken. Doe jij ook mee?" Hoe onlogisch klinken enkele van deze Limburgse zinnen voor jou?

Ripuarisch (donkergeel)
Dit dialect is in en rond Kerkrade in het zuiden te vinden. Dit gebied onderscheidt zich van de andere dialecten doordat ze gebruik maken van enkele medeklinkers die anders klinken. De T in aete (eten) wordt bijvoorbeeld een s, waardoor de aese zeggen. Ook wordt de g vaak uitgesproken als een j. Het Ripuarisch heeft verder enkele overeenkomsten met het Duits.