Seasonal Affective Disorder (SAD), ook wel winterdepressie genoemd, is een type depressie dat gerelateerd is aan de verandering van de seizoenen. Mensen met SAD hebben het grootste deel van het jaar normale mentale gezondheid, maar hebben dezelfde tijd ieder jaar (heftige) depressieve klachten. Bij de meesten gaat het om klachten die beginnen tijdens de herfst en aanhouden tijdens de winter, tot het weer mooi weer is. Echter is er ook een erg klein deel dat last heeft van klachten tijdens de zomer.

Nu is het zo dat de meeste mensen wel last hebben van vermoeidheid en stemmingswisselingen op het moment dat het minder lang licht is en kouder is. Wanneer kan je het dan een winterdepressie noemen? 
Een winterdipje heeft voor psychologen een hele andere betekenis dan een officiële winterdepressie of SAD. In de DSM-5, die door psychologen wordt gebruikt om stoornissen te definiëren, wordt SAD gezien als een ondersoort van de ernstige depressieve stoornis (Major Depressive Disorder), met een seizoensgebonden patroon. De klachten zijn dus gelijk aan de klachten van een depressie tijdens de maanden waarin SAD opspeelt.

Symptomen
Het gaat dus om vijf van de onderstaande negen symptomen die het dagelijks functioneren verstoren en die niet toe te schrijven zijn aan een somatische aandoening, middel, schizofrenie of manie:
- Sombere stemming gedurende een groot deel van de dag en bijna elke dag
- Verminderde interesse of plezier bij bijna alle activiteiten
- Gewichtsverlies, gewichtstoename of afgenomen of toegenomen eetlust
- Insomnia of hypersomnia (bijna elke dag)
- Psychomotorische agitatie of vertraging (bijna elke dag). Dit houdt in onrustige of vertraagde bewegingen veroorzaakt door de psyche.
- Vermoeidheid of verlies van energie (bijna elke dag)
- Gevoelens van waardeloosheid of onterechte schuldgevoelens (bijna elke dag)
- Verminderd vermogen tot nadenken of concentreren, of besluiteloosheid (bijna elke dag)
- Terugkerende gedachten aan de dood zonder een specifiek plan om suïcide te plegen

Bij de mensen die in de zomer last hebben, spelen ook overprikkeling en anxiety (angst/ongerustheid) een grote rol.

Over het algemeen starten deze symptomen mild en worden deze erger naar mate het seizoen vordert. De meeste mensen met SAD hebben het meeste last in januari en februari, het einde van de winter.

Oorzaak
Mensen die SAD hebben, zijn vaak een stuk gevoeliger voor de wisseling van de seizoenen en met name voor de wisselingen in de lengte van dagen / de uren licht. SAD is gelinkt aan een biochemische ongelijkheid in het brein die veroorzaakt wordt door minder zonlicht in de winter. Oorzaken van dit aangetoonde verband kunnen zijn:
- Dat de biologische klok is verstoord door te weinig zonlicht. Je biologische klok reguleert de energie die je door een dag gebruikt en nodig hebt. Wanneer dit verstoord wordt, kan het depressie opwekken.
- Dat de serotonine levels te laag zijn. Door te weinig zonlicht en vitamine D, zakken je serotonine levels. Serotonine is een stofje met een stimulerende werking voor bijvoorbeeld je humeur en geheugen. Een gebrek hieraan kan depressieve gevoelens opwekken.
- Dat de melatonine levels uit balans zijn. Melatonine is een stofje dat ervoor zorgt dat je slaperig wordt. Als het eerder donker wordt, kan het zo zijn dat er te vroeg teveel melatonine aangemaakt wordt en je slaapritme wordt verstoord. Dit heeft ook effect op je gemoedstoestand.

Verder komt SAD meer voor bij vrouwen dan bij mannen. Ook is er een verband tussen mensen met SAD en familieleden met SAD of een andere vorm van depressie. 
Daarnaast komt SAD met name voor in landen die ver van de evenaar liggen, omdat daar het verschil tussen de seizoenen qua uren licht op een dag het grootste is. 

Behandeling
Ondanks dat dit een stoornis is die bij veel mensen niet ontdekt wordt doordat het 'opeens' beter kan gaan wanneer er een nieuw seizoen begint (zeker met de huidige wachtrijen voor mentale zorg), zijn er wel behandelingen voor. De behandelingen kunnen bestaan uit lichttherapie, antidepressiva, praattherapie of een combinatie van deze.

Bij lichttherapie moet de patiënt iedere ochtend ongeveer twintig minuten voor een lichttherapiebox zitten. Uit deze box komt heel fel licht (zonder gevaarlijke UV-stralen) waardoor de biologische klok van de patiënt op gang gebracht wordt. Dit wordt van het begin van de herfst tot het einde van de winter gedaan om terugval te voorkomen en de voordelen te behouden.
Lichttherapie kan ook bestaan uit meer blootstelling aan zonlicht, door overdag meer naar buiten te gaan of door een heliostaat bij het raam te plaatsen dat zonlicht naar binnen weerkaatst.

De antidepressiva die voorgeschreven kunnen worden, zijn SSRI's (serotonin reuptake inhibitors). Die zorgen ervoor dat er meer serotonine wordt opgenomen in de hersenen. 
Slaapmedicatie wordt meestal niet voorgeschreven, omdat dit symptoombestrijding is, in plaats van het aanpakken van de stoornis zelf.

Onder praattherapie verstaan we in het geval van SAD met name cognitieve gedragstherapie. Dit is een actieve en doelgerichte vorm van therapie waarbij de patiënt samen met de psycholoog gaat werken aan gedachten- en gedragsveranderingen. 

Wat te doen tegen een winterdip?
Aangezien ik eerder in dit artikel noemde dat bijna iedereen wel negatieve gevolgen ervaart door verminderd daglicht in de winter, zou ik graag hier ook nog wat tips geven om mentaal gezond de winter door te komen.

De beste tip is om jezelf genoeg bloot te stellen aan zonlicht, het liefst door overdag naar buiten te gaan. Mocht je van 9 tot 17 werken, is het aan te raden om een lunchwandeling te maken.

Hopelijk heb je door dit artikel ook geleerd hoe belangrijk licht voor een mens is. Zorg daarom dus dat het 's nachts (wanneer je wil slapen) donkerder is en als je wakker bent lichter. Gebruik het liefst geen dimlicht wanneer je opstaat, zo kom je lastiger op gang.

Verder kan je vitamine D slikken ter compensatie van minder zonlicht, en natuurlijk genoeg bewegen en gezond eten. Mocht je echt gevoelig zijn voor licht, bestaan er ook betaalbare lichttherapielampen voor eigen gebruik. Die zijn ook gewoon op bijvoorbeeld bol.com te koop.