De Nationale herdenking van de doden, beter bekend als de Nationale dodenherdenking is een herdenking die elk jaar op 4 mei in Nederland gehouden wordt. De herdenking werd voor het eerst in het jaar 1946 gehouden en was bedoeld om de Nederlandse militairen en verzetsstrijders die in de tweede wereldoorlog omkwamen te herdenken. Later werden alle Nederlanders die door VN-vredesmissies of oorlogshandelingen om het leven zijn gekomen herdacht. Ook als de handelingen buiten Nederland plaats gevonden hebben. Sinds 1961 is het op alle Nederlandse oorlogsslachtoffers gericht. Sinds 1981 is de herdenking gericht tegen racisme en onverdraagzaamheid en sinds 1988 heeft het Nationaal Comité de organisatie van de herdenking overgenomen.

Elke jaar wordt er om 20:00 uur twee minuten stilte gehouden, hoewel dat vroeger slechts één minuut was. Deze twee minuten gelden voor het hele land. Om ervoor te zorgen dat dit ook gebeurd is het verboden om tussen 19:45 en 20:15 uur openbare feesten en muziek te organiseren en zullen de kerkklokken in deze periode ook niet slaan. Daarnaast sluiten de meeste winkels om 19:00. Enkel met speciale toestemming van de gemeente mag een winkel na die tijd nog open blijven. Daarnaast worden alle treinen, trams, metro’s en bussen stil gezet. Enkel op de snelweg mag je de auto niet stilzetten en wordt er van je verwacht een geschikte afrit te zoeken.

Activiteiten.
Voor dodenherdenking zijn er verschillende activiteiten. Zoals hierboven vermeld wordt is de belangrijkste toch wel de twee minuten stilte tussen 20:00 en 20:02. Daarnaast gaat de Nederlandse vlag vanaf 18:00 half stok en blijft hij zo tot na zonsondergang. Een wimpel wordt hierbij niet gebruikt. Na 20:02 worden er vaak kransen en bloemen op de herdenkingsplaats gelegd.

Herdenkingen.
In bijna elke gemeente worden de herdenkingen gehouden, maar de landelijke herdenking is elk jaar op de Dam in Amsterdam. Hier wordt de eerste herdenkingskrans vlak voor de 2 minuten stilte door de koning en koningin bij het Nationaal Monument neergelegd. De nationale herdenking volgt elk jaar een standaard protocol. Dit protocol bestaat uit een plechtige dienst in de Nieuwe Kerk waar de koninklijke familie samen met de regeringsleden en nabestaanden bij aanwezig zijn. Deze plechtigheid wordt ook elk jaar uitgezonden op tv en duurt gemiddeld een half uur. Om 19:50 verlaat de koning de kerk om samen met enkele politieke en militaire leiders door een ere haag van veteranen na de dam te lopen. Hier houdt een lid van de Nationaal Comité een korte toespraak, waarna de koning en koningin de eerste krans namens het hele volk bij het monument legt.
Gedurende de twee minuten stilte wordt het taptoe-signaal afgespeeld. Dit is een signaal voor de pijperfluit, trommel en trompet en is gebaseerd op het commando Tap Toe. Het commando Tap Toe werd vroeger ingezet om het einde van de dag in de kazernes in te luiden.
Na de twee minuten stilte wordt het Wilhelmus gespeeld. Van de aanwezigen wordt verwacht dat ze de eerste en zesde couplet meezingen.
Na het volkslied wordt er een toespraak over vier mei gehouden. Hierna is het de beurt van de regering om hun krans te leggen. De kransen worden onder andere gelegd door de minister-president, de krijgsmacht, de verzetsbeweging, het parlement en nog een paar andere organisaties. Aan het einde van de herdenking krijgt een scholier de eer om een zelfgeschreven gedicht voor te dragen. Hierna mogen schoolkinderen bloemen bij het monument leggen. Dit wordt opgevolgd door een optocht. Tijdens deze optocht mag iedereen bloemen bij het monument leggen.

Gebeurtenissen.
– De herdenkingen van de laatste jaren verlopen niet allemaal even soepel. Zo was de beveiliging van de herdenking van het jaar 2000 en 2009 verhoogd met scherpschutters op de daken van sommige gebouwen. Dit kwam omdat er mogelijke aanwijzingen waren dat de veiligheid van de bezoekers in gevaar zou kunnen zijn. Zo werd er in het jaar 2000 vermoed dat de Molukse groep iets van plan zouden zijn, terwijl er in 2009 rekening werd gehouden met een mogelijke aanslag zoals op Koninginnedag dat jaar.
– In 2010 was er een Joodse man die plotseling met geheven handen begon te mompelen en vervolgens te schreeuwen. Hierdoor brak er paniek uit. De paniek werd nog erger nadat een man die met de mensenmassa probeerde te vluchten, zijn koffertje achter liet. Er werd gedacht dat er in deze koffer een bom zat. Dit bleek echter niet waar te zijn. In totaal zijn er 63 gewonden gevallen die dag.
– In 2012 wilden sommige vertegenwoordigers van de gemeente Bronckhorst de Duitse soldaten ook bij de herdenking betrekken. Ze waren dan ook van plan om de herdenking op de Algemene begraafplaats in Vorden te houden. De Joodse organisatie Tradition is our Future liet daarop een vliegtuigje boven Vorden vliegen met de tekst “Vorden is fout”.
– In 2015 werd de herdenking in Zoetermeer verstoord door een man met psychische problemen. Deze man probeerde over de dranghekken te klimmen.
– In 2018 was er weer een actie bij de Dam in Amsterdam. De actiegroep Geen 4 Mei voor Mij was namelijk van plan een twee minuten durend lawaaiprotest te gaan houden voor de Indonesische burgers. Ze waren van mening dat ook zij moesten worden herdacht. De actie werd echter door zowel de burgemeester als de rechter verboden. Uiteindelijk zijn er echter wel een aantal personen opgepakt. Één iemand omdat ie begon te schreeuwen en een ander voor een spandek met de tekst “Churchill massamoordenaar”. De tweede man had ook een vliegtuigje laten rondvliegen met de tekst “Herdenk ook de Churchilldoden.”
– In 2019 werd de stilte in Vught gestoord door de Penitentiaire Inrichting Vught, waar vele terreurverdachten opeens hard Allahoe Akbar riepen.