Het portret van Dorian Gray is de enige gepubliceerde roman van Oscar Wilde. De Engelse titel is The Picture of Dorian Gray en het boek is in Engeland in juli 1890 voor het eerst gepubliceerd in het Lippincott’s Monthly Magazine. Dit is dus uitgebracht in een tijdschrift. In een boekvorm is het pas later uitgebracht en door vele kritieken zijn er vele verschillen tussen de twee. De tijdschriften dienen namelijk acceptabeler te zijn voor een groter publiek.
De Nederlandse vertaling komt uit 1893 en is vertaald door Elisabeth Couperus-Baud, de vrouw van Louis Couperus. Haar man had het boek rechtstreeks van Oscar Wilde ontvangen en was er erg van onder de indruk.
Het boek werd door critici veroordeeld als moreel en geestelijk verdorven. Het bevatte vele zeden volgens hen. Door uitgevers zijn er ook herhaaldelijk stukken uit de roman geschrapt omdat deze niet geschikt zouden zijn. Deze gingen met name over homoseksualiteit en een fictief boek dat zulke zeden zou behandelen.
De knoppen aan de linkerkant bij het onderste tekstblok zijn aanklikbaar.
Inhoud van het verhaal
[Leeswaarschuwing, dit deel bevat spoilers!]
Het plot van dit verhaal verschilt tussen elk van de gepubliceerde versie, maar er wordt hier uitgegaan van de langst versie van de roman uit 1891. Het boek begint op een prachtige dag in de zomer midden in het Victoriaanse Engeland. Daar wordt de schilder Basil Hallward geobserveerd door Lord Henry Wotton. Het onderwerp van het schilderij is Dorian Gray, een knappe jongeman die de nieuwe muze is geworden van Basil. Dorian zit voor het schilderij en luistert naar Lord Henry die vertel over zijn manier van leven. Een hedonistisch wereldbeeld waarin genot het belangrijkste aspect van het leven is. Op dat moment wenst Dorian dat het geschilderde beeld van hem zou verouderen in plaats van hemzelf.
Onder invloed van Lord Henry verkent Dorian zijn sensualiteit volledig. Hij leert actrice Sibyl Vane kennen, die toneelstukken van Shakespeare speelt in een smerig, volksklasse theater. Hij benadert haar en stelt zonder handdoekjes erom te winden een huwelijk voor. Sibyl is zo gelukkig dat ze eindelijk geliefd is dat ze ermee instemt. Ze noemt Dorian haar ‘Droomprins’, maar haar broer James waarschuwt haar ‘Droomprins’ dat hij zijn zusje niet moet schaden, want anders zou hij hem vermoorden.
Dorian nodigt zijn twee vrienden uit om te kijken naar een optreden van Sibyl, maar de jonge vrouw is te verliefd. Haar acteerprestaties vallen tegen en Dorian vertelt haar dat het acteren haar schoonheid was en zonder dat interesseert ze hem niet langer. Zonder dat hij het weet pleegt Sibyl zelfmoord, terwijl Dorian naar huis gaat. Eenmaal thuis valt het portret hem op, de man in het schilderij draagt een subtiele grijns van wreedheid.
Eenzaam als hij is probeert hij zich te verzoenen met Sibyl, maar komt er dan achter dat ze zichzelf van het leven heeft beroofd. Op dat moment begrijpt Dorian dat het portret veranderd, terwijl zijn lust en goede uiterlijk alle tijd blijven volstaan. In de jaren die komen experimenteert met elke ondeugd die hij kan bedenken.
De avond voordat Basil naar Parijs vertrekt, gaat hij langs bij Dorian om hem te bevragen over zijn losbandigheid. Dorian ontkent er niets van en toont Basil zijn portret. De schilder kan het afschuwelijke portret enkel nog herkennen aan zijn eigen signatuur en zegt Dorian dat hij moet bidden voor zijn eigen redding. Woedend door dat verwijt steekt Dorian zijn vriend dood.
Vluchtend voor zijn misdaad komt hij terecht in een opiumcircuit waar hij de broer van Sibyl tegen het lijf loopt. James Vane zoekt al sinds de dood van zijn zusje wraak en wil niets liever dan de ‘Droomprins’ doden.
Weet Dorian dit te overleven? Wat gebeurt er met zijn schilderij? Deze en alle andere vragen worden beantwoord in het boek.
Thema’s in het boek en verdediging ervan
Het hoofdthema van dit boek is het estheticisme en de conceptuele relatie met het leven van een dubbelleven. Estheticisme is een geestelijke stroming die streeft naar esthetiek. De kunstenaars en theoretici van het estheticisme waren van mening dat de kunst ervoor diende om in alle opzichten de schoonheid te bevorderen en niet perse een doel moet hebben.
Het hele verhaal presenteert dit estheticisme echter als een absurd en abstract iets, het geeft haast het gevoel dat dit verhaal het concept van schoonheid niet waardig maakt. Wilde benadrukt echter wel het hedonisme van Dorian. Hij genoot van plezier slechts vierentwintig uur na het plegen van de moord op zijn vriend.
Het dubbelleven van Dorian, tussen de lagere klassen bij Sibyl bijvoorbeeld, maar vervolgens ook tussen de aristocratie zoals Lord Henry. Dit beeld, alsof Dorian twee levens heeft of twee mannen is, is een link naar het dubbelleven waarover verteld wordt in De vreemde zaak van Dr. Jekyll en Mr. Hyde welke geschreven is door Robert Louis Stevenson. Dit verhaal werd zeer bewonderd door Oscar Wilde.
Door alle kritieken over de tijdschrifteditie van de roman, bevatte het boek een voorwoord waarin Wilde de kritiek behandelde en de reputatie van zijn roman verdedigde. Om te tonen hoe het boek gelezen dient te worden, legt hij uit wat de rol van een kunstenaar is in de samenleving, het doel van kunst en de waarde van schoonheid.
Een groot deel van de kritieken ging over de immoraliteit. Het zou een schandaal zijn. Verschillende woorden die het omschreven waren: misselijkmakend, vies, verwijfd en vervuild. De homo-erotiek die in de roman zou zijn, zou de Victoriaanse boekcritici beledigen. Desondanks deze kritiek op het boek, was de meeste kritiek persoonlijk. Er werd gezegd dat hij zelf een hedonist was en dat hij met zijn boek elke jonge geest zal bederven. Als reactie daarop verduisterde hij de homo-erotiek en breidde hij de persoonlijke achtergrond van zijn personages meer uit.
Herzieningen en bewerkingen
Na de eerste publicatie van de tijdschrifteditie (1890) breidde Wilde de tekst uit van dertien naar twintig hoofdstukken en versluierde hij de homo-erotische thema’s van het verhaal. Hoofdstukken 3, 5 en 15 tot en met 19 waren nieuw en hoofdstuk 13 werd verdeeld over hoofdstuk 19 en 20 in de nieuwe editie. In 1895 verklaarde Oscar Wilde dat hij de tekst had herzien vanwege brieven die cultuurcriticus Walter Pater hem had opgestuurd.
In 2011 werd er door de Belknap Press een ongecensureerde versie van het verhaal gepubliceerd. Deze editie bevatte de tekst die werd verwijderd voor de publicatie in het tijdschrift.
Van dit boek zijn er ook vele bewerkingen gemaakt. Er zijn onder andere 24 films en series gemaakt waarin Dorian Gray de hoofdrol of een belangrijke rol speelde. Daarnaast zijn er ook zes audiobewerkingen van het boek gemaakt. Daarnaast is Dorian in de literatuur ook meerder keren terug gekomen.